Τοποθεσία
Η Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου είναι κτισμένη δίπλα στη θάλασσα, στη νοτιοδυτική πλευρά της αθωνικής χερσονήσου, ανάμεσα στις Μονές Διονυσίου και Σιμωνόπετρας. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στις είκοσι κοινοβιακές Μονές της αγιορείτικης πολιτείας και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, Αρχιεπίσκοπο Μύρων.
Κτήτορας - Αφιέρωμα:
Η μονή ιδρύθηκε το 1310. Ιδρυτής της είναι ο Όσιος Γρηγόριος ο νέος, ησυχαστής μαθητής του Αγίου Γρηγορίου του Σιναΐτη, του μεγάλου δάσκαλου της νοεράς προσευχής. Ο όσιος Γρηγόριος αργότερα, λόγω της επιδρομής πειρατών, πήγε στη Σερβία όπου έκτισε τη Μονή Γκόρνιακ και εκεί αναπαύθη. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Δεκεμβρίου.
Στη συνέχεια, δύο μεγάλες πυρκαγιές καθορίζουν την ιστορία της Ιεράς Μονής. Η πρώτη πυρκαγιά έγινε το 1497 από τους πειρατές, οι οποίοι την κατέστρεψαν τελείως και την ερήμωσαν. Το 1513 η μονή ανασυγκροτήθηκε με τη συνδρομή ομόδοξων ηγεμόνων. Η δεύτερη πυρκαγιά έγινε το 1761 και έκαψε μεγάλο μέρος της Μονής, ενώ χάθηκαν σχεδόν όλα τα κειμήλια και τα έγγραφα που υπήρχαν εκεί.
Νέος κτήτορας - Προστάτες της Μονής:
Νέος κτήτορας της Μονής αναδείχθηκε ο σκευοφύλακας Γέροντας Ιωακείμ ο Ακαρνάν, γνωστός ως Μακρυγένης, λόγω της πολύ μακριάς γενειάδας του, η οποία μεγάλωσε μετά από θαύμα που τον ενίσχυσε στην ανοικοδόμηση της Μονής. Η Μονή ως κτίσμα τελείωσε το 1768 και ολοκληρώθηκε με την αγιογράφησή της το 1779 από δύο Καστοριανούς ζωγράφους, τον Γαβριήλ και τον Γρηγόριο. Την ίδια περίπου περίοδο έγινε και η δωρεά
των ιερών λειψάνων της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας προς τη Μονή. Η Αγία Αναστασία εορτάζεται στις 29 Οκτωβρίου και έκτοτε είναι η τρίτη προστάτιδα της Μονής μαζί με τον Άγιο Νικόλαο και τον Όσιο Γρηγόριο.
Αρχιμανδρίτης π. Γεώργιος Καψάνης
Μια σύγχρονη ξεχωριστή πνευματική προσωπικότητα της Μονής υπήρξε ο Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης, ο οποίος διετέλεσε ηγούμενος της Μονής την περίοδο 1974-2014. Ανέπτυξε σημαντική ποιμαντική δραστηριότητα και πρωτοποριακό ιεραποστολικό έργο. Με το αναγκαίο για τη Μονή ανακαινιστικό του έργο αναδείχθηκε νέος κτήτορας της Μονής Γρηγορίου. Επιπλέον με υψηλή θεολογική κατάρτιση, έγραψε εξαίρετα θεολογικά συγγράμματα και διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στα σύγχρονα θεολογικά ζητήματα. Κοιμήθηκε την ημέρα της Πεντηκοστής, στις 8 Ιουνίου 2014.
Δείτε πιο κάτω ένα ευλαβικό αφιέρωμα στον στον αείμνηστο αγιορείτη Γέροντα αρχιμανδρίτη Γεώργιο Καψάνη, Καθηγούμενο της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους.
Προβλήθηκε στην Εκδήλωση με τίτλο «Από το Άγιον Όρος … στον Ουρανό - Αφιέρωμα μνήμης στις δύο σύγχρονες μορφές του Αγίου Όρους τον αρχιμ. Γεώργιο Καψάνη Γρηγοριάτη και τον Γέροντα Μωυσή Αγιορείτη», που πραγματοποιήθηκε στο Αγρίνιο, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Χριστιανικής Ενώσεως Αγρινίου, την Δευτέρα 11 Μαΐου 2015, με ομιλητές τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καστορίας κ. Σεραφείμ και τον Οσιολογιώτατο Ιερομόναχο π. Λουκά Γρηγοριάτη.
Νυν Καθηγούμενος:
Τον καθηγούμενο Γεώργιο, ο οποίος είχε παραιτηθεί λίγους μήνες πριν την κοίμησή του για λόγους υγείας, διαδέχθηκε τον Φεβρουάριο του 2014 ο νυν Καθηγούμενος, Αρχιμανδρίτης Χριστοφόρος με καταγωγή τον κατεχόμενο Καραβά της Κύπρου.
Η Μονή σήμερα αριθμεί γύρω στους 80 μοναχούς.
Με δεδομένο λοιπόν, την εκλογή και ενθρόνιση του νέου Ηγουμένου της Μονής, μια ομάδα προσκυνητών και φίλων της Μονής προχώρησε στη δημιουργία «Ιδρύματος Φίλων Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους».