Ο Aγιος Κύριλλος καταγόταν από την Παλαιστίνη και γεννήθηκε πιθανώς το 313 μ.Χ. στα Ιεροσόλυμα. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος υπό του Επισκόπου Ιεροσολύμων Μαξίμου του Γ΄ (333-348). Ο Αγιος αρχικά αδιαφορούσε για τις δογματικές «λεπτολογίες» και απέφευγε τον όρο «ομοούσιος». Όμως δεν έμεινε εκτός του κλίματος της εποχής του, ως προς τους δογματικούς αγώνες, και από τους πρώτους μήνες της αρχιερατείας του αποδείχθηκε με τις περίφημες Κατηχήσεις του υπερασπιστής των αποφάσεων και των όρων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου (325 μ.Χ.).
Η δογματική τοποθέτηση του Αγίου Κυρίλλου υπήρξε η πρώτη αιτία ρήξεως με τον Αρειανό Επίσκοπο Ακάκιο Καισαρείας, ο οποίος στην συνέχεια ζητούσε διάφορες αφορμές για να καταστρέψει τον Αγιο. Δεύτερη αιτία ήταν η διαφορά σχετικά με την δικαιοδοσία των δύο εδρών. Ως γνωστόν, λόγω καταστροφής της πόλεως των Ιεροσολύμων η εκεί Χριστιανική κοινότητα διασκορπίσθηκε, μετά δε την επανοικοδόμηση αυτής οι Χριστιανοί ήσαν λίγοι, γι αυτό σε Μητρόπολη αναδείχθηκε η πρωτεύουσα της Παλαιστίνης Καισάρεια. Μετά από λίγο, όταν οι Χριστιανοί των Ιεροσολύμων αυξήθηκαν, η Επισκοπή Ιεροσολύμων ζήτησε αποκατάσταση της παλαιάς αυτής θέσεως. Ο Ακάκιος ήταν σε πλεονεκτική θέση λόγω της υποστηρίξεως αυτού από τον Αρειανό αυτοκράτορα Κωνστάντιο (337- 361), και αφού ευρήκε πρόφαση κατά του Αγίου Κυρίλλου, ότι σε καιρό λιμού πούλησε ιερά κειμήλια και αναθήματα για να προσφέρει τροφή στους άπορους, καθαίρεσε τον Αγιο δια Συνόδου, η οποία συνήλθε στα Ιεροσόλυμα το 357 και τον απομάκρυνε από εκεί. Ο Αγιος Κύριλλος εξορίστηκε στην Ταρσό της Κιλικίας.
Ο Αγιος Κύριλλος επέστρεψε στην έδρα του, όπως και οι λοιποί εξόριστοι Επίσκοποι το 361, επί αυτοκράτορος Ιουλιανού του Παραβάτου. Μετά τον θάνατο του Ιουλιανού του Παραβάτου, εξορίσθηκε και πάλι από τον αυτοκράτορα Ουάλη (364-378) για ένδεκα χρόνια και επανήλθε στα Ιεροσόλυμα μετά το θάνατο του αυτοκράτορος, το 378. Ο Αγιος Κύριλλος κοιμήθηκε εν ειρήνη το 387.
Το κύριο έργο του είναι οι Κατηχήσεις, οι οποίες εκφωνήθηκαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Διακαινησίμου εβδομάδας του 348 στον ιερό ναό (βασιλική) της Αναστάσεως. Σκοπός του έργου του ήταν αφ' ενός η εισαγωγή των Κατηχουμένων στις θεμελιώδεις διδασκαλίες της πίστεως και του ηθικού βίου των Χριστιανών, αφ' ετέρου δε η φανέρωση των Μυστηρίων της Εκκλησίας στους Νεοβαπτισθέντες. Η αξία των Κατηχήσεων του Αγίου Κυρίλλου είναι ανυπολόγιστη. Κανένα έργο προ αυτού δεν εμφανίζει με τόση παραστατικότητα σχεδόν όλο το τελετουργικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας, καθώς και μυστηριακό και αγιαστικό σύστημα, με τόση καταπληκτική ομοιότητα προς τα μέχρι σήμερα τελούμενα στο ναό, ώστε δικαιολογημένα να θεωρούμε ότι οι Κατηχήσεις του Αγίου Κυρίλλου αποτελούν έκτυπη αναπαράσταση και στην πράξη διατήρηση αυτής της ίδιας της Αποστολική Τελετουργικής Παραδόσεως.
Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, τ. Μαρτίου, σελ. 181-184.
Πηγή: www.apostoliki-diakonia.gr/