ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
Η ἐποχή μας διακρίνεται γιά τήν προχειρότητα καί τήν ἁπλοποίηση τῶν πάντων. Τό ἴδιο δυστυχῶς συμβαίνει καί στό χῶρο τῆς Ὀρθόδοξης Λατρείας μας, ὄχι μόνο στήν κατασκευή καί τόν ἐξοπλισμό τῶν Ἱερῶν χώρων Λατρείας ἀλλά ἀκόμη καί στά προσφερόμενα εἴδη, τά δῶρά μας, γιά τήν τέλεσή της καί κυρίως τήν τέλεση τοῦ μυστηρίου τῶν μυστηρίων, αὐτῆς τῆς Θείας Λειτουργίας. Καί ποιά εἶναι αὐτά τά δῶρα; Πρῶτ’ ἀπ’ ὅλα τά δυό σημαντικότερα καί κυριότερα: τό πρόσφορο καί τό νάμα, τό ψωμί δηλαδή καί τό κρασί, τά ὁποῖα θά μεταβληθοῦν κατά τήν Ἀναφορά σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Ἔπειτα τό λάδι γιά τά καντήλια μας, τό κερί, τό θυμίαμα καί τό καρβουνάκι.
Ἡ βιομηχανοποίηση ὅμως, ἀλλά μᾶλλον καί ἡ ραθυμία τῶν πολλῶν, ἔχει εἰσβάλλει δυναμικά καί ἀπειλεῖ καί τήν Λατρεία μας. Ἄν καί ὀρθοφρονοῦμε δυστυχῶς δέν ὀρθοπρακτοῦμε, διότι Ὀρθοδοξία σημαίνει πάνω ἀπ’ ὅλα καί πρῶτ’ ἀπ’ ὅλα ὀρθοπραξία. Ἐλάχιστοι εἶναι οἱ χριστιανοί μας, οἱὁποῖοι φροντίζουν πραγματικά καί θεωροῦν πρωταρχικό τους καθῆκον τήν παρασκευή τῶν δώρων –σήμερα κυρίως τοῦ προσφόρου– γιά τήν ἀναίμακτη Θυσία. Οἱ πολλοί ἀγνοοῦν παντελῶς αὐτό τό καθῆκον. Συνήθως ἀγοράζουν ἕνα κακοφτιαγμένο πρόσφορο, συσκευασμένο σέ μιά χαρτοσακκούλα καί τό φέρνουν στό Ναό σέ μιά νάυλον σακκούλα. Δυστυχῶς ὅμως αὐτό τό πρόσφορο δέν ἔχει φτιαχτεῖ μέ προσευχή, δέν ἔχει σωστή σφραγίδα, δέν εἶναι ἀπό κατάλληλο ἀλεῦρι ἀλλά ἀπό διάφορες ἀνεπίτρεπτες γιά τό συμβολισμό του προσμίξεις· εἶναι τέλος πάντων ἕνα κομμάτι ἀπό τήν ὑπόλοιπη ζύμη τοῦ ψωμιοῦ. Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους δέν τό χρησιμοποιοῦμε στήν Προσκομιδή, παρά μόνον γιά ἀντίδωρο κι αὐτό μόνον ὅταν δέν ὑπάρχουν ἀρκετά ζυμωτά πρόσφορα. Ἄς δοῦμε λοιπόν ἀναλυτικά κάποια πράγματα τά ὁποῖα ἀφοροῦν αὐτά τά δῶρα.
1. Τό πρόσφορο
Ποιός πρέπει νά ζυμώνει τό πρόσφορο γιά νά προσφερθεῖ στό Ναό γιά τή Θεία Εὐχαριστία; Κάθε χριστιανός βαπτισμένος ἔχει τό τιμητικό αὐτό προνόμιο. Πρέπει ὅμως νά ἀγωνίζεται νά κρατεῖ τόν ἑαυτό του σέ καθαρότητα, γιά νά κάνει τό ἱερό αὐτό ἔργο, νά ζυμώνει καί νά προσφέρει τό πρόσφορο γιά τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Τό ζύμωμα τοῦ προσφόρου εἶναι ἡἀρχή τῆς Θείας Λειτουργίας γι’ αὐτό καί ὁ χριστιανός ἤἡ χριστιανή πού ζυμώνει τό πρόσφορο πρέπει νά προσεύχεται τήν ὥρα ἐκείνη.
Τό πρόσφορο ἔχει ἰδιαίτερο συμβολισμό γιά ἐμᾶς τούς χριστιανούς. Συμβολίζει τήν ἑνότητά μας, τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας μας. Γιατί ὅπως τό πρόσφορο ἀποτελεῖται ἀπό διαφόρους σπόρους, οἱὁποῖοι μαζεύτηκαν, ἀλέστηκαν, ζυμώθηκαν καί ἔκαναν ἕνα πράγμα, ἔτσι κατά τήν παλαιά εὐχή τοῦ προσφόρου εὐχόταν ὁἱερέας νά συνάξει ὁ Θεός τά διασκορπισμένα σ’ ὅλη τή γῆ παιδιά του στήν Βασιλεία Του τήν ἐπουράνια. Καί ὁἀπόστολος Παῦλος λέει «ἐπειδή ἕνας εἶναι ὁἄρτος, καί ἐμεῖς οἱ πολλοί εἴμαστε ἕνα σῶμα» (Α΄ Κορ.10,17).
Καί κάτι ἀκόμη. Μέσα στά Τίμια Δῶρα ὑπάρχει ἡἐλπίδα καί ἡἐγγύηση τῆς Ἀναστάσεως. «Καθώς ὁ βλαστός τῆς ἀμπέλου, ἀφοῦ κατακλιθεῖ στή γῆ καρποφορεῖ στόν καιρό του, καί ὁ κόκκος τοῦ σιταριοῦ, ἀφοῦ πέσει στή γῆ καί διαλυθεῖ, ἀνασταίνεται πολλαπλάσιος... καί στή συνέχεια (ὡς ἄρτος καί οἶνος) γίνονται Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ μέ τά λόγια τῆς Θείας Εὐχαριστίας καί τή Χάρη τοῦἉγ. Πνεύματος, ἔτσι καί τά σώματά μας, πού τρέφονται ἀπό τήν Θεία Εὐχαριστία, ἀφοῦ μποῦν στή γῆ καί διαλυθοῦν, θά ἀναστηθοῦν στόν καιρό τους, χάρη στό Λόγο τοῦ Θεοῦ πού χαρίζει σ’ αὐτά τήν Ἀνάσταση, πρός δόξαν Θεοῦ Πατρός» κατά τόν Ἅγιο Εἰρηναῖο.
Τό πρόσφορο συμβολίζει ἐπίσης αὐτή τήν ἴδια τήν Παναγία μας. Ὅπως ἀπό Ἐκείνη προῆλθε ὁ Κύριος μας Ἰησοῦς Χριστός, γεννήθηκε δηλαδή ἐκ τῶν ἁγνῶν καί παρθενικῶν αἱμάτων Της, ἔτσι καί ἀπό τό πρόσφορο προέρχεται ἡ μερίδα ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ, πού θά μεταβληθεῖ σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ κατά τή Θεία Λειτουργία. Κι ὅπως ἡ Παναγία μας εἶχε ἕναν μόνο Υἱό, ἕνα μόνο παιδί, τόν Μονογενῆ Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἔτσι καί ἀπό τό πρόσφορο πού θά βγεῖὁἍγιος Ἄρτος δέν ἐξάγεται καμμιά ἄλλη μερίδα, τῶν Ἁγίων δηλαδή κ.τ.λ. Χρησιμοποιοῦνται ἄλλα πρόσφορα γιά νά ἐξαχθοῦν οἱὑπόλοιπες μερίδες. Χρειάζονται συνεπῶς σέ κάθε Θεία Λειτουργία τό λιγότερο δυό πρόσφορα.
Μερικές πρακτικές συμβουλές. Τό πρόσφορο πρέπει νά εἶναι ζυμωμένο ἀπό ἀλεῦρι σιταριοῦ καί ὄχι ἀπό κριθάρι ἤ καλαμπόκι ἤἄλλου εἴδους ἀλεῦρι ἤ προσμίξεις. Μόνο ἀλεύρι σιταριοῦ, γιατί ἀπό τό πρόσφορο αὐτό θά ἐξαχθεῖὁἈμνός, ἡ μερίδα δηλαδή πού θά γίνει Σῶμα Χριστοῦ καί ὁ Κύριος παρομοίασε τό πανάγιο Σῶμά Του μέ σιτάρι ( Ἰω. 12, 24).
Παλιά ἡ παρασκευή τοῦ προσφόρου ἦταν ὑπόθεση δύσκολη. Διάλεγαν τό καλύτερο στάρι. Οἱ πιό αὐστηροί καί ἀκριβολόγοι «ψώχοντες», ἔτριβαν δηλαδή μέ τά χέρια τά ὥριμα στάχυα, νά μήν πατηθοῦν ἀπό τίς ὁπλές τῶν ζώων, νά μήν κοπρισθοῦν στό ἁλώνι. Στή συνέχεια ἔπλεναν τό στάρι, τό στέγνωναν καί τό διατηροῦσαν σέ ξεχωριστό ἀμπάρι. Τό πήγαιναν στό μύλο ξεχωριστά ἀπό τό ἄλλο στάρι, τό ἄλεθαν, τό κοσκίνιζαν μέ τήν «μεταξόσιτα» καί μ’ αὐτό ζύμωναν τά πρόσφορα. Ζύμωναν σέ εἰδικό σκαφίδι φτιαγμένο ἀπό καλό ξύλο, τό ὁποῖο φύλαγαν χωριστά καί πεντακάθαρο. Τό ψήσιμο γινόταν μέ εἰδικό ἄναμα τοῦ φούρνου ἤ τῆς γάστρας κι ὄχι μέ παλιόξυλα ἤ παλιόχαρτα ἤὅ,τι ἄχρηστο, ἀλλά μέ κλάρες καί ξύλα εἰδικά γιά τήν περίσταση. Αὐτά παλαιότερα.
Γιά νά ἔλθουμε στά σύγχρονα δεδομένα ἄς ὑπογραμμίσουμε μερικά πολύ σημαντικά γιά τήν παρασκευή τοῦ προσφόρου. Θά πρέπει νά ζυμωθεῖ σέ ὥρα κατά τήν ὁποία ἄν εἶναι δυνατόν δέν εἶναι ἄλλος στό σπίτι. Δέν ἀκοῦμε ραδιόφωνο ἤ βλέπουμε τηλεόραση καί ἔχουμε ἐξομολογηθεῖ τά ἁμαρτήματα, τά ὁποῖα μᾶς βαραίνουν. Τά μαλλιά οἱ γυναῖκες τά ἔχουν μαζεμένα σφιχτά καί δεμένα μέ εἰδικό μαντήλι ὥστε νά μήν πέσει καμμιά τρίχα. Θυμιάζουμε τό χῶρο μας, τήν κουζίνα ἐν προκειμένῳ, τό καντήλι μας ἀνάβει, ἀνάβουμε καί τό κερί στήν Παναγία μας καί ἀρχίζουμε.
Θά πρέπει νά τονισθεῖὅτι ἐπιβάλλεται νά χρησιμοποιοῦμε προζύμι καί ὄχι μαγιά. Ἐπίσης γιά τό ζύμωμα διατηροῦμε εἰδικές πετσέτες καί εἰδικά σκεύη τά ὁποῖα δέν χρησιμοποιοῦμε γιά ἄλλες δραστηριότητες, γιά γλυκά ἤ φαγητά γιά παράδειγμα. Κάνουμε ἕνα σταυρό στό ἀλεύρι καί ἐκεῖ μέσα τοποθετοῦμε τό προζύμι. Λέμε τό «Πάτερ ἡμῶν» καί ξεκινᾶμε τό ζύμωμα, στή διάρκεια τοῦὁποίου λέμε ἤ τούς Χαιρετισμούς ἤ τό «Θεοτόκε Παρθένε». Ἡ ζύμη μας πρέπει νά γίνει ἀρκετά σφιχτή καί ὄχι σάν ἐκείνη τοῦ ψωμιοῦ, διότι ἐσωτερικά πρέπει νά εἶναι τό πρόσφορο συμπαγές, νά μήν ἔχει φουσκάλες καί νά μήν εἶναι ξεροψημμένο. Πρίν νά τό βάλουμε στό ταψί, τό ὁποῖο δέν πασπαλίζεται μέ λάδι ἀλλά μέ καθαρό κερί, κάνουμε ἕνα μικρό σταυρό μέ ζυμάρι, τόν τοποθετοῦμε στό κέντρο τοῦ ταψιοῦ καί ἔπειτα βάζουμε πάνω σ’αὐτό τό ζυμάρι καί τελειώνουμε τή διαδικασία πατώντας τή σφραγίδα. Ἡ σφραγίδα πρέπει νά εἶναι ξύλινη καί μέ βαθιά χαράγματα ὥστε τό ἐκτύπωμά της νά εἶναι εὐκρινές καί καθαρό. Θά πρέπει νά προσέξουμε ὥστε οἱ τρύπες, τίς ὁποῖες κάνουμε γιά νά βγεῖὁ τυχόν ἀέρας κατά τό ψήσιμο, νά μήν γίνονται μέσα στό περίγραμμα πού δημιουργεῖὁ σταυρός μέ τίς μερίδες τοῦ Κυρίου, τῆς Παναγίας καί τῶν Ἁγίων.
Ἀφοῦ ψηθεῖ καί τό βγάλουμε ἀπό τό φοῦρνο, τό ἀφήνουμε λίγο νά κρυώσει καί τό τυλίγουμε μέ μιά πετσέτα καθαρή καί τό βάζουμε μέσα σέ πλαστική σακκούλα γιά νά γίνει μαλακό καί ὄχι ξερό. Γιά τήν μεταφορά του στό Ναό χρησιμοποιοῦμε πετσέτα καθαρή, ἐάν εἶναι δυνατόν μέ ἕναν σταυρό κεντημένο ἐπάνω της, ὥστε νά χρησιμοποιεῖται μόνον γιά τό πρόσφορό μας.
Αὐτές ἦταν μερικές πρακτικές συμβουλές γιά τήν κατασκευή τοῦ προσφόρου καί ὄχι συνταγή. Ἐάν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα, συμβουλευόμαστε κάποιες νοικοκυρές οἱὁποῖες ζυμώνουν καλά ἤ τούς ζητοῦμε νά μᾶς δείξουν, ἐάν δέν γνωρίζουμε τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο γίνεται τό ζύμωμα. Δέν εἶναι δικαιολογία τό «δέν ξέρω πῶς», «προσπάθησα, ἀλλά δέν μοῦ γίνεται» κ.τ.λ. Ἐάν ἔχουμε ἐπιμονή τότε σίγουρα μαθαίνουμε.
2. Τό νάμα
Δεύτερο –ἀπαραίτητο στή Θεία Λειτουργία– εἶναι τό νάμα, δηλαδή τό κρασί, τό ὁποῖο θά μεταβληθεῖ σέ Αἷμα Χριστοῦ, τό Αἷμα ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἔρευσε ἀπό τήν Ἄχραντο πλευρά τοῦ Κυρίου μας καί ἔδωσε καί δίνει ζωή στόν ἀληθινό, ἀγωνιστή χριστιανό.
Παλαιότερα πού δέν ὑπῆρχε νάμα ἕτοιμο στά ράφια τῶν σοῦπερ μάρκετς καί οἱχριστιανοί τό προσέφεραν ἀπό τίς σοδιές τους, διάλεγαν τά καλύτερα σταφύλια ἀπό τή συγκομιδή τους. Παρήγαγαν τό μοῦστο ξεχωριστά ἀπό τά ὑπόλοιπα καί ὄχι πατώντας τα ἀλλά τά ἔλυωναν μέ τά χέρια. Φύλαγαν μάλιστα τό νάμα σέ ξεχωριστό ἰδιαίτερο βαρελάκι. Σήμερα ὅμως τέτοιες διαδικασίες εἶναι δύσκολο νά γίνουν, ἡ κοινωνία μας ἄλλωστε δέν εἶναι πλέον ἀγροτική, ἀλλά καί στίς ἀγροτικές κοινωνίες οἱ περισσότερες ἀπό τίς διαδικασίες ἔχουν βιομηχανοποιηθεῖ. Ἄς προσέξουμε τουλάχιστον ὥστε τό νάμα τό ὁποῖο ἀγοράζουμε νά εἶναι γνήσιο καί ὄχι νοθευμένο. Ἐπίσης θά πρέπει νά εἶναι κόκκινο καί ὄχι ξανθό ἤ ροζέ ἤ ρετσίνα. Δόγμα τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας εἶναι ὁ οἶνος τῆς Θείας Εὐχαριστίας νά εἶναι κόκκινος, ὅπως τό Πανάχραντο Αἷμα τοῦ Κυρίου μας. Καλόν ἐπίσης εἶναι νά ἐρωτοῦμε τούς ἱερεῖς γιά τό ποιό συγκεκριμμένο εἶδος νάματος χρησιμοποιοῦν διότι πολλά τά εἴδη καί μεγάλη ἡ ποικιλία του.
3. Καθαρό κερί
απαραίτητα ἐπίσης στή Θεία Λειτουργία εἶναι τά κεριά, οἱ λαμπάδες οἱὁποῖες τοποθετοῦνται στήν Ἁγία Τράπεζα (συνήθως δυό) καί στήν Προσκομιδή (συνήθως μία) καί ἀνάβονται πρός δόξαν Θεοῦἀλλά καί γιά τήν συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν μας κατά τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη. Τό κερί συμβολίζει ἀκόμη τήν καθαρότητα καί πλαστικότητα τῆς ψυχῆς μας, τήν Θεία Χάρη, τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, τήν ἀγάπη καί τήν εἰρήνη πού πρέπει νά χαρακτηρίζουν κάθε χριστιανό.
Σέ παλαιότερες ἐποχές οἱ νοικοκυρές προμηθεύονταν καθαρό κερί – ἐάν δέν διέθετε ἡ οἰκογένεια μελίσσια – καί μέ βαμβακερό φυτίλι κατασκεύαζαν μόνες τους τίς λαμπάδες, οἱὁποῖες προορίζονταν γιά τήν Θεία Λατρεία. Σήμερα ὅμως πού οἱ λαμπάδες ἀγοράζονται ἀπό τά κηροπλαστεῖα ἄς προσέχουμε νά εἶναι σίγουρα καθαρό τό κερί αὐτό. Βεβαίως εἶναι λίγο δύσκολο νά ἀναγνωρισθεῖ τό καθαρό κερί καί συνήθως οἱ χημικές ἐπεξεργασίες τῆς παραφίνης δημιουργοῦν ψευδαισθήσεις. Ἐάν εἶναι εὔπλαστο νομίζουμε ὅτι εἶναι καί καθαρό. Πάντως συνήθως τό καθαρό κερί εἶναι εὔπλαστο καί εὐωδιάζει μελίσσι!
4. Ἐλαιόλαδο
Τό λάδι χρειάζεται γιά τά κανδήλια μας, ἐάν βεβαίως δέν ἔχουν μετατραπεῖ σέ ἠλεκτρικά χάριν εὐκολίας! Καί εἶναι συνήθως πολλά τά κανδήλια τά ὁποῖα καίουν ἀκοίμητα στούς Ναούς.
Ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας ἀναφέρεται σέ λάδι ἐλιᾶς καί ὄχι διάφορα σπορέλαια. Τό λάδι τῆς ἐλιᾶς συμβολίζει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, πού φωτίζει κάθε ἄνθρωπο, τήν καθαρότητα τῶν προθέσεών μας καί «τό ἀκηλίδωτον τῆς προσαγωγῆς» κατά τόν Ἅγιο Συμεών Θεσσαλονίκης. Μ’ αὐτό ἄναβε ἡἑπτάφωτος λυχνία στό Ναό τοῦ Σολομῶντος, αὐτό χρησιμοποιοῦσαν οἱ Πατέρες μας.
Δυστυχῶς πολλές φορές ἀκούγεται ἡ φράση: «αὐτό τό λάδι δέν τρώγεται... εἶναι γιά τά κανδήλια». Στά κανδήλια ὅμως πρέπει νά χρησιμοποιοῦμε τό καλύτερο, τό καθαρώτερο καί τό γνησιώτερο λάδι. Εἶναι προσφορά πρός τόν Κύριό μας, τήν Παναγία μας καί τούς Ἁγίους μας. Δέν εἶναι δυνατόν σ’ ὅλους ἐκείνους νά προσφέρουμε ὡς δῶρο κάτι ἄχρηστο ἤ φθηνό!
5. Θυμίαμα
Σειρά ἔχει τό λιβάνι. Παλαιότερα χρησιμοποιοῦνταν τό καθαρό καί ἁγνό λιβάνι, τό λεγόμενο δάκρυ, τό ὁποῖο εἰσάγονταν ἀπό διάφορες ἀνατολικές χῶρες ἀλλά ἔχει βαριά μυρωδιά. Σήμερα γίνονται πολλές προσμίξεις μέ ἀρώματα. Θά πρέπει νά προσέχουμε καί σ’αὐτό. Δέν θά πρέπει νά διαλέγουμε ἀρώματα πού θυμίζουν ἀπορρυπαντικά καί ἀποσμητικά (δυστυχῶς ὑπάρχουν καί αὐτά). Θά πρέπει ἐπίσης νά εἶναι καλῆς ποιότητος, διαφορετικά ὅταν καίεται μυρίζει βαρειά, λασπώνει καί σβήνει τό θυμιατό.
6. Κάρβουνα
απαραίτητα καί τά κάρβουνα στήν Λατρεία μας. Κάποτε χρησιμοποιοῦσαν κάρβουνα ἀπό τό μαγκάλι, ἤ τό τζάκι. Σήμερα εἶναι σέ χρήση τά καρβουνάκια. Χρειάζεται προσοχή στήν ἐπιλογή τους ἀφοῦ οἱὑπερβολικές ποσότητες ἀπό μπαρούτι, τό ὁποῖο ἔχουν, δημιουργεῖ προβλήματα. Πολλές φορές δέν ἀνάβουν διότι ἔχουν ὑγρανθεῖ, μαυρίζουν τόν χῶρο ὅπου ἀνάβονται, πετάγονται ἐπικίνδυνες σπίθες καί ὅπου πέσουν κάνουν ζημιές. Σέ κάποιους Ναούς καί μοναστήρια χρησιμοποιοῦν ἀκόμη καρβουνόσκονη, ἡὁποία παρασκευάζεται ἀπό καμμένες κληματίδες, οἱὁποῖες δέν ἔχουν τά μειονεκτήματα τά ὁποῖα ἔχουν τά καρβουνάκια, εἶναι ὅμως δύσκολο νά βρεθεῖ.
Συγκεντρώνουμε λοιπόν τά δῶρά μας γιά τήν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας καί τά προσφέρουμε στόν Ναό ἀπό τήν παραμονή της καί τοῦτο διότι συνήθως ἡ τέλεση τῆς Προσκομιδῆς, τῆς ἀκολουθίας δηλαδή κατά τήν ὁποία προετοιμάζεται ἡ Θεία Λειτουργία, γίνεται πολύ πρωί, σχεδόν ἀπό τήν ἔναρξη τοῦὌρθρου. Κατά συνέπεια δέν εἶναι δυνατόν τά δῶρα νά χρησιμοποιηθοῦν ὅταν προσφέρονται σέ προχωρημένη ὥρα καί ἔχει τελειώσει ἡ Προσκομιδή ἀλλά οὔτε καί νά μνημονευθοῦν τά ὀνόματα τῶν προσφιλῶν μας προσώπων πού τά συνοδεύουν, γι’ αὐτό καί μνημονεύονται στήν ἑπομένη Θεία Λειτουργία.
Ἄς προσέξουμε ἀκόμη καί τοῦτο. Τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, δηλ. τῆς πρό τοῦ Πάσχα νηστείας, ἀπό τήν Καθαρά Δευτέρα καί ἑξῆς, τά δῶρά μας τά προσφέρουμε μόνον κατά τά Σαββατοκύριακα διότι μόνον τότε τελεῖται τελεία Θεία Λειτουργία. Τίς ὑπόλοιπες ἡμέρες γίνεται ἡ Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία κατά τήν ὁποία ὅμως δέν τελεῖται ἡἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς.
Κατακλείοντας αὐτά τά λίγα, ἁπλά καί συνοπτικά περί τῶν Δώρων τῆς Θείας Λατρείας θά πρέπει νά τονισθεῖὅτι ἡ προσφορά μας πρέπει νά γίνεται μέ ἁπλότητα, μέ δικαιοσύνη, μέ πρόθεση καθαρή. Τότε εἶναι εὐπρόσδεκτη: «Πρέπει νά δείχνουμε τήν εὐχαριστία μας γιά ὅλα πρός τόν Δημιουργό, προσφέροντας ἐκλεκτά δῶρα ἀπό τά δικά Του κτίσματα, μέ καθαρή πρόθεση, ἀνυπόκριτη πίστη, σταθερή ἐλπίδα καί ἀγάπη θερμή», κατά τόν Ἅγιο Εἰρηναῖο.
Τό πόσο μεγάλη δέ σημασία ἔχει ἡ προσφορά μας γιά τήν Θεία Λατρεία καί πόσο τιμητικό εἶναι αὐτό, φαίνεται ἀπό τό ὅτι ἡἘκκλησία ἀπαγορεύει σέ μερικούς νά προσφέρουν πρόσφορα. Ἄν κάποιος ζεῖ στήν ἁμαρτία, ἁμαρτία πού τόν ἀποκόπτει ἀπό τή Θεία Κοινωνία, ἤ βρίσκεται σέ ἐπιτίμιο ἀπό τόν πνευματικό του, δέν μπορεῖκαί νά προσφέρει τά δῶρα γιά τή Θεία Εὐχαριστία. Εἶναι καί τιμητικό καθ’ ὅσον ὁἱερεύς δέεται σέ κάθε Θεία Λειτουργία ὑπέρ ἐκείνων, οἱὁποῖοι πρόσφεραν τά Δῶρα καί «ὑπέρ ὧν καί ἐφ’ οἷς αὐτά προσεκόμισαν». Εὔχεται γιά τούς ἰδίους καί τίς οἰκογένειές τους καθώς καί γιά τούς κεκοιμημένους των, ὑπέρ τῶν ὁποίων τά προσέφεραν.