Ομιλία του μακαριστού Προηγουμένου της Ι.Μ. Οσ. Γρηγορίου Αγ. Όρους, Γέροντος Γεωργίου (Καψάνη), στην τράπεζα της Ι. Μονής, για την εορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού

Μπορούμε όλοι να φανταστούμε την μεγάλη χαρά που έκαναν οι χριστιανοί όταν η Αγία Ελένη βοηθουμένη από τον Άγιο Μακάριο, Πατριάρχη Ιεροσολύμων, βρήκε τον Τίμιο Σταυρό. Ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο οποίος όπως γνωρίζουμε όλοι είδε το όραμα του Τιμίου Σταυρού και με τα λάβαρα του Σταυρού νίκησε τους εχθρούς του και κατέστησε τον χριστιανισμό ελεύθερο εις την αυτοκρατορία, είχε πολύ πόθο να βρει τον Τίμιο Σταυρό και πράγματι έστειλε την Αγία Ελένη στα Ιεροσόλυμα μαζί με τον Άγιο Μακάριο, επίσκοπο Ιεροσολύμων, να ψάξουν να βρουν τον Τίμιο Σταυρό. Και όπως ακούσαμε στο συναξάρι, έσκαψαν, αφαίρεσαν τον ναό της Αφροδίτης τον οποίον είχε κτίσει ο ασεβέστατος αυτοκράτορας Ανδριανός επάνω εις τον Γολγοθά, πέταξαν όλα εκείνα τα μπάζα από τους ναούς των ειδώλων, να καθαριστεί ο τόπος από τα χώματα εκείνα τα οποία ήσαν ποτισμένα από τα αίματα των βρωμερών θυσιών των ειδώλων, και ηξιώθησαν να βρουν τον Τίμιο Σταυρό, τα καρφιά, την επιγραφή, και τους δύο άλλους σταυρούς. Είχαν όμως απορία ποιος από τους τρεις σταυρούς ήταν του Κυρίου. Τότε τους ακούμπησαν και τους τρεις σε μια βαριά ασθενή γυναίκα και όταν ακούμπησαν τον σταυρό του Κυρίου, η ασθενής εκείνη γυναίκα εθεραπεύθει. Έδωσε σημείο ο Θεός ποιος είναι ο Τίμιος και ζωοποιός σταυρός του Κυρίου μας. Ενώπιον πλήθους λαού, ο επίσκοπος Μακάριος ύψωσε τον Τίμιο Σταυρό, ανέβηκε πάνω στον άμβωνα με τον Τίμιο Σταυρό, τον έδειξε σε όλους, ευλόγησε τον λαό, και τότε όλος ο λαός έψαλε το «Κύριε Ελέησον». Φανταζόμεθα, λοιπόν, πόση συγκίνηση, πόση χαρά, τι ουράνια στιγμή ήταν αυτή! Αυτό το γεγονός εορτάζουμε σήμερα, την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Γι’ αυτό ψάλουμε τόσες φορές το «Κύριε Ελέησον» καθώς κάνει ο ιερεύς τις δεήσεις βαστάζοντας τον Τίμιο Σταυρό. Ζητάμε το έλεος του επί του Σταυρού πανηθέντος Χριστού δια τας αμαρτίες μας, για τη συγχώρεση μας και το φωτισμό μας.

Μεγάλο το σημείο του Τιμίου Σταυρού! Χωρίς σταυρό και ανάσταση δεν νοείται Χριστός. Ο Χριστός είναι πάντα σταυρωθείς και αναστάς. Αλλά και χωρίς σταυρό δεν νοούνται χριστιανοί. Δεν μπορεί όταν ο αρχηγός της πίστεως μας είναι εσταυρωμένος εμείς να μην είμεθα εσταυρωμένοι. Πρέπει και οι χριστιανοί να συμμεριζόμεθα το πάθος του σταυρού του Κυρίου και αυτό είναι δείγμα ότι είμαστε γνήσιοι μαθητές του Χριστού. Όποιος αποφεύγει τον σταυρό, αποφεύγει το Χριστό και αυτό είναι κάτι που ιδιαίτερα την εποχή μας πρέπει να το σκεφτούμε διότι η εποχή μας όλο μας σπρώχνει σε μια καλοπέραση υλιστική, προς μια άρνηση του σταυρού και της σταυρικής ζωής που πρέπει να ζούμε ως χριστιανοί. Κι όμως χωρίς τον σταυρό δεν υπάρχει σωτηρία. Ήδη ο Άγιος Παλαμάς στην ομιλία που ακούσαμε μας είπε ότι όχι μόνο μετά Χριστόν αλλά και προ Χριστού, όποιος εσώζετο και ήταν δίκαιος, εσώζετο διότι προενεργούσε το μυστήριο του σταυρού. Δεν είχε μεν σταυρωθεί ακόμα ο Χριστός αλλά κατά μίαν έννοια οικονομίας θεϊκής το μυστήριο του σταυρού προενεργούσε και έτσι εδικαιώθησαν όλοι οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης, και ο Μωυσής, και ο Αβραάμ και ο Ηλίας και όλοι.

Μας δίδαξε επίσης ο Άγιος Παλαμάς, και οι πατέρες όλοι συμφωνούν, ότι υπάρχουν δύο μυστήρια του σταυρού: Το πρώτο μυστήριο του σταυρού και το δεύτερο μυστήριο του σταυρού. Το πρώτο μυστήριο του Σταυρού είναι να νεκρώσουμε τον παλαιόν άνθρωπο, τα πάθη. Είναι σταυρός να απαλλαγεί ο άνθρωπος από τα πάθη. Αλλά δεν φτάνει αυτό. Αυτό είναι που οι άγιοι πατέρες λένε πράξη. Η πράξη, η απαλλαγή από τα πάθη, ο αγώνας ο πνευματικός είναι το πρώτο μυστήριο του σταυρού. Πρέπει να προστεθεί και το δεύτερο μυστήριο του σταυρού το οποίο είναι η ένωση με τον Θεό δια της προσευχής. Καθαρίζεται ο άνθρωπος από τα πάθη αλλά αν μείνει έτσι, πάλι χωρίς Χριστό μένει. Πρέπει να γεμίσει και με τον Χριστό. Το καθαρίσαμε το δοχείο του έσω ανθρώπου από κάθε ακαθαρσία- αλλά και καθαρό να είναι άμα είναι άδειο δεν μας ωφελεί σε τίποτα. Πρέπει να γεμίσει με τον Θεό, με το πνεύμα το Άγιο και αυτό γίνεται με την προσευχή. Προϋπόθεση είναι η κάθαρση, αλλά η κάθαρση θέλει συμπλήρωση, θέλει την προσευχή. Θέλει αυτό που οι άγιοι πατέρες ονομάζουν θεωρία. Άρα, λοιπόν, το πρώτο μυστήριο του σταυρού είναι η πράξη, το δεύτερο σημείο του σταυρού είναι η θεωρία. Αυτά ισχύουν όχι μόνο για τους μοναχούς αλλά και για τους χριστιανούς στον κόσμο. Κάθε χριστιανός που θέλει να είναι σταυροφόρος χριστιανός πρέπει να κάνει αυτόν τον αγώνα. Πρώτον να απαλλάσσεται από την αμαρτία, από τα πάθη και δεύτερον να ενώνεται με τον Χριστό δια των μυστηρίων της Εκκλησίας και της προσευχής. Χριστιανός που δεν κάνει αυτούς τους αγώνες, δεν είναι καλός χριστιανός. Έχει όνομα χριστιανού και χριστιανός δεν είναι. Αν αυτός είναι ο σκοπός κάθε χριστιανού, πολλώ μάλλον ο σκοπός των μοναχών οι οποίοι ενδυθήκαμε το σχήμα του μοναχό για να κάνουμε έργο της ζωής μας (όχι πάρεργο) το σταυρό του Χριστού . Γι αυτό και το ιερό σχήμα που λαμβάνομε στην κουρά μας έχει πάνω τα σύμβολα του πάθους, και το φοράμε όχι για να στολιζόμαστε, αλλά για να συγκλονιζόμεθα, να βλέπουμε τι υποσχεθήκαμε και τι θέλει ο Θεός από μας και πως πρέπει μέσα στον αγώνα μας τον μοναχικό να ζούμε το μυστήριο του σταυρού του Χριστού.

Το μυστήριο του σταυρού του Χριστού είναι ένα μυστήριο απύθμενο. Δεν το συλλαμβάνει κανείς (έστω και αν αγωνίζεται) στα πρώτα βήματα της πνευματικής του πορείας. Όσο προχωρεί πνευματικά, τόσο πιο πολύ εμβαθύνει στο μυστήριο του σταυρού. Εκείνοι οι οποίοι εμβάθυναν τα μέγιστα στο μυστήριο του σταυρού ήσαν οι Άγιοι, οι παλαιοί και οι νέοι. Αυτοί εμβάθυναν πλήρως κατά το δυνατό στους ανθρώπους στο μυστήριο του σταυρού. Αυτό το βλέπουμε και στη ζωή των οσίων και ασκητών οι οποίοι απαρνούνταν κάθε ματαία χαρά και δόξα του κόσμου. Το βλέπουμε και στου αγίους μάρτυρες παλαιούς και νέους οι οποίοι τόσα θυσίασαν, και τη ζωή τους, και υπέστησαν φρικτούς θανάτους, συμμερισθέντες πλήρως το μαρτύριο του Χριστού, και μερικοί από αυτούς περισσότερο και από τον Χριστό βασανίστηκαν για την αγάπη του Χριστού, για να συμμετέχουν στον σταυρό του Χριστού. Επειδή έτσι συμμετείχαν στον σταυρό του Χριστού αξιώθηκαν να συμμετάσχουν και στην αγία του ανάσταση. Ήταν συσταυρωμένοι και συναναστημένοι με τον Χριστό. […]

Ζητάμε σήμερα την Χάρη του σταυρωθέντος Κυρίου ώστε όλοι μας, όλοι οι χριστιανοί, να ζούμε μες τη ζωή μας, ει δυνατόν καθημερινά, το μυστήριο του σταυρού του Χριστού και έτσι να είμαστε άξιοι μαθητές εκείνου ο οποίος δεν είχε τίποτε άλλο να προσφέρει στον κόσμο ανώτερο από το σταυρικό του θάνατο και έτσι να αγιάσει τον Τίμιο και ζωοποιό σταυρό κι εμείς να τον έχουμε βοήθεια και παρηγοριά αλλα και φως και οδηγό στη ζωή μας.